Modalitehta mánáidgárde- ja skuvlamánáid gielas
DOI:
https://doi.org/10.7557/sda.6707Čoavddasánit:
modalitehta, mánáidgiella, davvisámegiella, mánáidgárdi, skuvlaČoahkkáigeasut
Artihkal guorahallá modalitehta almmuheami 4–8-jahkásaš mánáidgárdemánáid ja
skuvlamánáid gielas. Dutkanmateriála vuođđun leat mánáid ja rávisolbmuid ságastallamat muitalusaid birra main leat ehtalaš ja morálalaš čuolmmat. Ságastallamat biste oktiibuot 1,5 diimmu. Bohtosat čájehit ahte mánát almmuhedje sihke daguide (agent-oriented) ja dieđu doallevašvuođa árvvoštallamii (propositional) guoskevaš modalitehta. Modalitehta almmuhuvvui dábálepmosit vearbbaiguin, earenoamážit diehtit-, sáhttit-, fertet- ja galgat-vearbbaiguin, muhto maiddái partihkkaliiguin ja advearbbaiguin, nugo gal ja sihkkarit. Dasa lassin mánát atne (ii) leat + lohpi -ráhkadusa, nomengihpu mu mielas ja imperatiivamodusa. Skuvlamánáid materiálas ledje vehá eambbo iešguđetlágan modalitehta almmuhanvuogit go mánáidgárdemánáid materiálas, ja skuvlamánát maid almmuhedje modalitehta vehá eambbo go mánáidgárdemánát.
Referánssat
Dutkanmateriála:
Transkripšuvnnat mat leat čállojuvvon mánáidgárde- ja skuvlamánáid ja rávisolbmuid ságastallamiin. Dutkanmateriála vurkejuvvo Sámi arkiivii.
Girjjálašvuohta:
Aksu-Koç, Ayhan & Stephany, Ursula 2021: Conclusions. – Ursula Stephany & Ayhan Aksu-Koç (doaimm.), Development of Modality in First Language Acquisition. A Cross-Linguistic Perspective. Studies on Language Acquisition 54. Berlin & Boston: De Gruyter Mouton. 555–574.
Bassano, Dominique 1985: Five-year-olds’ understanding of ‘savoir’ and ‘croire’. – Journal of Child Language 12 (2): 417–432.<https://doi.org/10.1017/S0305000900006516> (18.3.2021).
Bassano, Dominique & Hickmann, Maya & Champaud, Christian 1992: Epistemic modality in French children’s discourse: to be sure or not to be sure? – Journal of Child Language 19 (2): 389–413. < https://doi.org/10.1017/S0305000900011466> (18.3.2021).
BMOB & NNOB = Bokmålsordboka | Nynorskordboka. Universitetet i Bergen & Språkrådet. <https://ordbok.uib.no> (11.5.2021).
Boye, Kasper 2019 (2016): The Expression of Epistemic Modality. – Jan Nuyts & Johan van der Auwera (doaimm.), The Oxford Handbook of Modality and Mood. Oxford: Oxford University Press. 117–140.
Choi, Soonja 2006: Acquisition of modality. – William Frawley (doaimm.), The Expression of Modality. Berlin: Mouton De Gruyter. 141-171.
Hakulinen, Auli & Vilkuna, Maria & Korhonen, Riitta & Koivisto, Vesa & Heinonen, Tarja Riitta & Alho, Irja 2004: Iso suomen kielioppi. Suomalaisen Kirjallisuuden Seuran Toimituksia 950. Helsinki: Suomalaisen Kirjallisuuden Seura.
Hickmann, Maya & Bassano, Dominique 2019 (2016): Modality and Mood in First Language Acquisition. – Jan Nuyts & Johan van der Auwera (doaimm.), The Oxford Handbook of Modality and Mood. Oxford: Oxford University Press. 430–447.
Ijäs, Johanna Johansen 2011: Davvisámegiela finihtta vearbahámiid sojahanvuogádaga oččodeapmi vuollel golmmajahkásaš máná gielas. Kárášjohka: Davvi Girji. <https://samas.brage.unit.no/samas-xmlui/bitstream/handle/11250/177041/Johanna%20Ij%c3%a4s.pdf?sequence=1&isAllowed=y> (18.3.2021).
Ijäs, Johanna Johansen 2020: Direktiivvaid oččodeapmi vuollel golmmajahkásaš máná gielas. – Sámi dieđalaš áigečála 2020: 7–36. <https://site.uit.no/aigecala/files/2021/02/SDA-2020-ijas.pdf> (18.3.2021).
Johnson, Carl Nils & Wellman, Henry M. 1980: Children’s Developing Understanding of Mental Verbs: Remember, Know, and Guess. – Child Development 51 (4): 1095–1102. < https://doi.org/10.2307/1129549> (25.02.2021).
Kazakovskaya, Victoria V. 2021: Epistemic modality in Russian child language. – Ursula Stephany & Ayhan Aksu-Koç (doaimm.), Development of Modality in First Language Acquisition. A Cross-Linguistic Perspective. Studies on Language Acquisition 54. Berlin & Boston: De Gruyter Mouton. 421–452.
Kazakovskaya, Victoria V. & Argus, Reili & Uziel-Karl, Sigal 2018: The Early Expression of (Un)certainty in Typologically Different Languages: Evidence from Russian, Estonian and Hebrew. – Philologia Estonica Tallinnensis 3: 95–130. <https://doi.org/10.22601/PET.2018.03.04> (18.3.2021).
Koskinen, Arja 1998: Toiminnan välttämättömyys ja mahdollisuus. Pohjoissaamen modaalisten ilmausten semantiikkaa ja syntaksia. Suomalais-Ugrilaisen Seuran Toimituksia 231. Helsinki: Suomalais-Ugrilainen Seura.
Magga, Ole Henrik 1986: Studier i samisk infinitivsyntaks. Del I: Infinitivsetning. Akkusativ og infinitiv. Modalverb og infinitiv innen verbalet. [Guovdageaidnu]: Sámi Instituhtta.
Narrog, Heiko 2019 (2016): The Expression of Non-Epistemic Modal Categories. – Jan Nuyts & Johan van der Auwera (doaimm.), The Oxford Handbook of Modality and Mood. Oxford: Oxford University Press. 89–116.
Nickel, Klaus Peter & Sammallahti, Pekka 2011: Nordsamisk grammatikk. Karasjok: Davvi Girji.
Nielsen, Konrad 1934: Lappisk (samisk) ordbok grunnet på dialektene i Polmak, Karasjok og Kautokeino II: G–M. Oslo: Instituttet for sammenlignende kulturforskning. H. Aschehoug & co. (W. Nygaard). <https://www.nb.no/items/9922d76cdc9477ae750603d0088259b9page=0> (9.4.2021).
Nuyts, Jan 2019 (2016): Analyses of the Modal Meaning. – Jan Nuyts & Johan van der Auwera (doaimm.), The Oxford Handbook of Modality and Mood. Oxford: Oxford University Press. 31–49.
Palmer, F. R. 2001: Mood and Modality. Second edition. Cambridge: Cambridge University Press.
Sammallahti, Pekka 2005: Láidehus sámegiela cealkkaoahpa dutkamii. Kárášjohka: Davvi Girji.
Sammallahti, Pekka 2007: Gielladutkama terminologiija. Kárášjohka: Davvi Girji.
Sammallahti, Pekka: Davvisámi-suoma sátnegirji. <http://satni.org/sammallahtismefin> (23.11.2020).
Stephany, Ursula 1993: Modality in First Language Acquisition: The State of the Art. – Norbert Dittmar & Astrid Reich (doaimm.), Modality in Language Acquisition. Sociolinguistics and Language Contact 6. Berlin & New York: Walter de Gruyter. 133–144.
Stephany, Ursula & Aksu-Koç, Ayhan 2021: Studying the acquisition of modality: An introduction. – Ursula Stephany & Ayhan Aksu-Koç (doaimm.), Development of Modality in First Language Acquisition. A Cross-Linguistic Perspective. Studies on Language Acquisition 54. Berlin & Boston: De Gruyter Mouton. 1–23.
Stephany, Ursula & Aksu-Koç, Ayhan (doaimm.) 2021: Development of Modality in First Language Acquisition. A Cross-Linguistic Perspective. Studies on Language Acquisition 54. Berlin & Boston: De Gruyter Mouton.
Tomasello, Michael 2010 (2008): Origins of Human Communication. Cambridge, MA & London: The MIT Press.
Uziel-Karl, Sigal 2021: Modality in child Hebrew. – Ursula Stephany & Ayhan Aksu-Koç (doaimm.), Development of Modality in First Language Acquisition. A Cross-Linguistic Perspective. Studies on Language Acquisition 54. Berlin & Boston: De Gruyter Mouton. 379–419.
van der Auwera, Johan & Aguilar, Alfonso Zamorano 2019 (2016): The History of Modality and Mood. – Jan Nuyts & Johan van der Auwera (doaimm.), The Oxford Handbook of Modality and Mood. Oxford: Oxford University Press. 9–27.