Rupmaša lihkadeapmi – duddjoma ja vásáhusa estehtalaš mearkkašupmi

Authors

DOI:

https://doi.org/10.7557/sda.6704

Čoavddasánit:

duddjon, duojár, vásáhus, pragmatisma, somaestetihkka, lihkadeapmi

Čoahkkáigeasut

Duddjon lea doaibma mas duojár geavaha iežas máhtuid maid lea oahppan, vásáhusaid bokte, duddjodettiin ja go lea hárjánan geavahit duoji. Go geahččat mo duodji lea áddejuvvon sámiid gaskkas, de doaimmat ja dagut hábmejit muhtun muddui dan mo oaidnit duoji estehtalaš beliid. Dán artihkkalis digaštalan mo dagut, vásáhusat ja lihkastagat váikkuhit duddjoma estetihkkii. Sámegielas leat doahpagat maid vuođul sáhttá áddet dan maid omd. vuogas, cieggat varrii ja gamus dovdan sáhttet mearkkašit. Go duojis lea sáhka, de dat lea oassin olbmuid eallimis, iige sirrejuvvon eret das. Muitu, ja čiekŋalis muitu duddjomis, leat rupmašis, ja mii duddjot buoridan dihtii dávviriid ja oažžut maid buorre dili. Olmmožin mii lihkadit máŋggalágan vásáhusaid siskkobealde, sihke jurdagiin ja rumašlaš sirdimis. Dakkár beliid oaidná maiddái duoji oktavuođas.

Artihkkalis geahčan mo mii duddjodettiin geavahat rupmaša, ja mo dat váikkuha olles duojárii. Geahčan álggus duddjoma árgabeaivvi dilis, ja dasto mo das sáhtášii hukset áddejumi sámi ja duoji estetihkas, ja mo dát heive eará eamiálbmotestetihkkaságastallami idda. Geavahan duddjonovdamearkkaid maid ieš lean ja eará duojárat leat vásihan. Dasto iskkan pragmáhtalaš ja rumašestehtalaš lahkonanvugiin mo dahku ja rumašlaš lihkadeami váikkuha duddjomii ja olbmui.

Referánssat

Bernstein, Bruce & McMaster, Gerald 2004: First American Art: The Charles and Valerie Diker Collection of American Indian Art. Seattle & London: University of Washington Press.

Dunfjeld, Maja 2006: Tjaalehtjimmie: Form og innhold i sørsamisk ornamentikk. Snåsa: Saemien Sijte.

Emerson, Gloria J. 2010: Art as healing, Art as struggle. – Cynthia Chavez Lamar & Sherry Farrell Racette & Lara Evans (doaimm.), Art in Our Lives: Native Women Artists in Dialogue. Santa Fe: School for Advanced Research Press. 17–26.

Garneau, David 2018: Can I get a witness? Indigenous art criticism. – Katya García-Antón (doaimm.), Sovereign Words: Indigenous Art, Curation and Criticism. Amsterdam: Office for Contemporary Art Norway & Valiz. 15–31.

Gaski, Harald 2017: Indigenous aesthetics: Add context to context. – Svein Aamold & Elin Haugdal & Ulla Angkjær Jørgensen (doaimm.), Sámi Arts and Aesthetics: Contemporary Perspectives. Aarhus: Aarhus University Press. 179–193.

Greymorning, Neyooxet 2019: Examining a political reality of language and culture. – Neyooxet Greymorning (doaimm.), Being Indigenous: Perspectives on Activism, Culture, Language and Identity. NewYork: Routledge. 13–27.

Guttorm, Gunvor 2001: Duoji bálgát – en studie i duodji: Kunsthåndverk som visuell erfaring hos et urfolk. Avhandling til dr. art. graden. Tromsø: Universitetet i Tromsø.

Hansen, Hanna Horsberg 2014: Beauty and truth. Dialogues between Sami and art historical research. – Hanna Horsberg Hansen & Irene Snarby & Leif Magne Tangen & Tone Tingvoll (doaimm.), Beauty and Truth. Čáppatvuohta ja duohtavuohta. Dialogues between Sami art and art historical research. Tromsø: Orkana Akademisk. 1–5.

Høgseth, Harald Bentz 2007: ”Håndverkerens redskapskasse”. En undersøkelse av kunnskapsutøvelse i lys av arkeologisk bygningstømmer fra 1000-tallet. Doktoravhandling for graden doctor artium. Trondheim: NTNU, Institutt for arkeologi og religionsvitenskap.

Kuhmunen, Laila Susanna 2019: Hur kan två bli en? Duodji som ett sätt att sammanfläta samiska grupper i Jokkmokk. Duoji masterbargu. Guovdageaidnu: Sámi allaskuvla.

McCulloch, Susan 1999: Contemporary Aboriginal Art: A Guide to the Rebirth of an Ancient Culture. Crows Nest: Allen & Unwin.

Merleau-Ponty, Maurice 1994: Kroppens fenomenologi. Oslo: Pax Forlag.

Oskal, Nils 2014: The character of the milk bowl as a separate world, and the world as a multitudinous totality of references. – Marit Anne Hauan (doaimm.), Sámi Stories: Art and Identity of an Arctic People. Tromsø: Orkana Akademisk. 78–89.

Pirak, Lars 1966: Sameslöjdaren – en kulturbärare. –Sociala Meddelanden 1966 (5–6): 74–81.

Shusterman, Richard 1999: Somaesthetics: A disciplinary proposal. – The Journal of Aesthetics and Art Criticism 57 (3): 299–313. <https://fau.edu/artsandletters/humanitieschair/pdf/somaesthetics-a-disciplinary-proposal.pdf> (31.8.2020).

Shusterman, Richard 2000a: Pragmatist Aesthetics: Living Beauty, Rethinking Art. Second Edition. Oxford: Rowman & Littlefield.

Shusterman, Richard 2000b: Performing Live: Aesthetic Alternatives for the Ends of Art. Ithaca & London: Cornell University Press.

Shusterman, Richard 2004: The Range of Pragmatism and the Limits of Philosophy. Oxford: Blackwell Publishing.

Shusterman, Richard 2012: Thinking through the Body: Essays in Somaesthetics. Cambridge: Cambridge University Press.

Snævarr, Stefán 2008: Kunstfilosofi: En kritisk innføring. Oslo: Fagbokforlaget.

Utsi, John Erling 1994: Gieđaiguin váimmus. Sámi kultur- ja duodječájáhus. From Hearts to Hands. Sami Culture and Art Exhibition. Lillehammer: LOOC.

Valkeapää, Nils-Aslak (doaimm.) 1998: Elle Hánsa, Keviselie. – Hans Ragnar Mathisen. Guovdageaidnu: DAT. 10–35.

Downloads

Almmuhuvvon

2022-02-22

Almmuhus

Juogus

Artihkkalat