Giella ja demokratiija. Iskkadeapmi movt Guovdageainnu suohkanpolitihkkarat árvvoštallet sámegiela geavaheami almmolaččat

Nils Dannemark

doi:10.7557/sda.8115

Authors

Nils Dannemark Sámi University of Applied Sciences

DOI:

https://doi.org/10.7557/sda.8115

Čoavddasánit:

hálddašangiella, demokratiija, váibmogiella, giellasosiologiija, sámegiella, Guovdageaidnu

Čoahkkáigeasut

Guovdageainnu suohkan lea leamaš sámegiela hálddašanguovllus álggu rájes, namalassii 1992 rájes. Dan ovdal, 1981:s lei Guovdageainnu suohkanstivra juo mearridan ahte galgá leat vejolaš geavahit sámegiela suohkanhálddašeamis ja suohkana čoahkkimiin seamma láhkai go dárogiela. Suohkan virgáibijai suohkandulkka 1982 guovvamánus, vai galggai leat vejolaš geavahit sihke sámegiela ja dárogiela. Dál geavahit measta buot suohkanstivraáirasat sámegiela sátnevuoruineaset. Sihke sámegiel ja dárogiel sátnevuorut dulkojuvvojit. Dán iskkadeami ulbmil lea gávnnahit movt Guovdageainnu suohkanpolitihkkarat árvvoštallet sámegiela geavaheami suohkanstivrras, ja manne sidjiide lea dehálaš geavahit sámegiela maiddái almmolaččat. Iskkadeami vuođđun leat jearahallamat gávcci suohkanstivraáirasiin áigodagas 2011–2015. Jearahallamiid guorahallamis geavahuvvojit ipmárdusvuohkin Pierre Bourdieua (1980; 1982) doahpagat habitus ja legitiimma giella. Dasa lassin válddán veahkkin dan movt Hannah Arendt (1958) čilge etnihkalaš unnitloguid dili nationálastáhtas. Buot gávcci áirasa árvvoštallet sámegielgeavaheami politihkalaš stivrengiellan hui positiivvalaččat, ja deattuhit ahte dákkár geavaheapmi lokte giela árvvu ja lea eaktun sámegiela nannemii buot servodaga surggiin.

Referánssat

Aikio-Puoskari, Ulla 2016: Gullos sámegiella! [Anár]: Sámediggi.

Arendt, Hannah 1958: The Origins of Totalitarianism. Cleveland: The World Publishing Company.

Bourdieu, Pierre 1980: Le Sens pratique. Paris: Les Editions de Minuit.

Bourdieu, Pierre 1982: Ce que parler veut dire. L'économie des échanges linguistics.

Paris: Librairie Arthéme Fayard.

Bowern, Claire 2010: Fieldwork in Contact Situations. – Raymond Hickey (doaimm.), The Handbook of Language Contact. Chichester: Blackwell Publishing. 340–358.

Dannemark, Nils & Johansen, Yngve 2001: Ungdomsskoleelever og språkvalg i Finnmark i 1982/83 og 1998/99. – Maal og Minne 1: 41–63.

Dannemark, Nils I. S. 2010: Variasjon og mønster. Drag ved det norske talemålet til ein del barn i Guovdageaidnu. Nákkosgirji (ph.d.), Gielladiehtaga instituhtta, Humaniora, servodatdiehtaga ja oahpaheaddjeoahpu fakultehta, Romssa universitehta.

Eira, Inger Marie Gaup / Miggal-Niillasa Issát-Niillasa Inger Márjá 2004: Sámegiella Davviriikkain. Stáhtus- ja domenačielggadeapmi. Sami language in Nordic countries. Status- and domain clarification. Samisk språk i Norden. Status- og domeneutredning. Dieđut 4/2004. Guovdageaidnu: Sámi Instituhtta.

Fishman, Joshua A. 1971: Sociolinguistics. Massachusetts: Newbury House.

Fishman, Joshua A. 1991: Reversing Language Shift. Theoretical and Empirical Foundations of Assistance to Threatened Languages. Multilingual Matters 76. Clevedon: Multilingual Matters.

Folkeskoleloven 1959: Lov av 10. april 1959 om folkeskolen.

Guovdageainnu suohkan 2015: Ekonomiijaplána 2016–2019 doaibmaprográmmain. Bušeahtta 2016.

Helander, Nils Øivind 1997: State Languages as a Challenge to Ethnicity in the Sami Land. – Hiroshi Shoji & Juha Janhunen (doaimm.), Northern Minority Languages. Problems of Survival. Senri Ethnological Studies 44. Osaka: National Museum of Ethnology. 147–159.

Helander, Nils Øivind 2009: Samisk språk og samiske språkforhold – med særlig vekt på nordsamisk. – Tove Bull & Anna Riitta Lindgren (doaimm.), De mange språk i Norge. Flerspråklighet på norsk. Oslo: Novus. 125–139.

Hirvonen, Vuokko 2016: Saamische Literatur. – Jürg Glauser (doaimm.), Skandinavische Literaturgeschichte. Stuttgart: J. B. Metzler Verlag. 488–507.

Huss, Leena 1999: Reversing Language Shift in the Far North. Linguistic revitalization in Northern Scandinavia and Finland. Acta Universitatis Upsaliensis Studia Uralica Upsaliensia 31. Uppsala: Uppsala University.

Jacobsen, Jógvan í Lon 2008: Álvaratos, who cares? Ein samfelagsmálvísindalig kanning av hugburði og nýtslu av tøkuorðum og nýggjum orðum í føroyskum. Nákkosgirji (dr.philos.), Universitetet i Bergen.

Kautokeino kommunestyre 1981: Møtebok for Kautokeino kommunestyre, møtedato 18. og 21.12.1981.

Kautokeino kommunestyre 1982: Møtebok for Kautokeino kommunestyre, møtedato 11.2.1982.

Keskitalo, Alf Isak 1981: The Status of the Sami Language. – Einar Haugen & J. Derrick McClure & Derick Thomson (doaimm.), Minority Languages Today. A selection from the papers read at the First International Conference on Minority Languages held at Glasgow University from 8 to 13 September 1980. Edinburgh: University Press. 152–162.

Kirke- og undervisningsdepartementet 1987: Mønsterplan for grunnskolen. Oslo: Aschehoug.

Lindgren, Anna-Riitta 2010: Modernisation and small languages – fatal language sociological delay? – Helena Sulkala & Harri Mantila (doaimm.), Planning a new standard language. Finnic minority languages meet the new millennium. Studia Fennica Linguistica 15. Helsinki: The Finnish Literature Society. 74–94.

Münkler, Herfried & Münkler, Marina 2016: Die neuen Deutschen. Ein Land vor seiner Zukunft. Berlin: Rowohlt.

Nickel, Klaus Peter & Sammallahti, Pekka 2011: Nordsamisk grammatikk. Kárášjohka: Davvi Girji.

O'Reilly, Karen 2005: Ethnographic Methods. London: Routledge.

Opplæringslova 1998: Lov om grunnskolen og den vidaregåande opplæringa. 17.7.1998 nr. 61. <https://lovdata.no/dokument/NL/lov/1998-07-17-61> (19.1.2017).

Rasmussen, Torkel 2005: Jávohuvvá ja ealáska. Davvisámegielagiid demografiija ja buolvvaidgaskasaš sirdáseapmi Norggas ja Suomas. Sámegiela váldofágadutkamuš, Sámi ossodat, Humanisttalaš fakultehta, Romssa Universitehta.

Ravna, Ellen 2000: Raporta. Iskkadeapmi sámegiela geavaheami birra. Rapport. Undersøkelse om bruk av samisk språk. Deatnu: SEG (Sámi Ealáhus- ja Guorahallanguovddáš).

Regjeringen.no 2014: Samelovens språkregler og forvaltningsområdet for samisk språk 2014. <https://www.regjeringen.no/no/tema/urfolk-og-minoriteter/samepolitikk/samiske-sprak/samelovens-sprakregler-og-forvaltningsom/id633281/#1> (15.12.2017).

Safran, William 2010: Political Science and Politics. – Joshua A. Fishman & Ofelia García (doaimm.), Handbook of Language & Ethnic Identity. Volume 1. Disciplinary & Regional Perspectives. Oxford: University Press. 49–69.

Ságat 21.1.1978: Etter forslag fra Guovdagæino sámiid særvi: Samisk blir «offisielt» språk i Kautokeino? – Ságat 21.1.1978: 1 & 11.

Sámediggi 2018: Sámegielaid hálddašanguovlu. <https://www.samediggi.no/Balvalusat2/Giella> (30.5.2018).

Sámiálbmot listu 1979: Programma. Gielddaválgi Guovdageainnus 1979.

Selle, Per & Semb, Anne Julie & Strømsnes, Kristin & Nordø, Åsta Dyrnes 2015: Den samiske medborgeren. Oslo: Cappelen.

Skogvang, Susann Funderud 2002: Samerett. Om samenes rett til en fortid, nåtid og framtid. Oslo: Universitetsforlaget.

Skum, Marja-Kristin 2013: Giellamolsun sámi boazodoalus. Språkbyte inom renskötseln. Kárášjohka: ČálliidLágádus.

Skutnabb-Kangas, Tove 2010: Education of Indigenous and Minority Children. – Joshua A. Fishman & Ofelia García (doaimm.), Handbook of Language & Ethnic Identity. Volume 1. Disciplinary & Regional Perspectives. Oxford: University Press. 186–204.

Stordahl, Vigdis 1996: Same i den moderne verden. Kárášjohka: Davvi Girji.

Todal, Jon 1998: Minorities within a Minority. Languages and the School in the Sami Areas in Norway. – Language, Culture and Curriculum 11 (3): 354–366.

Todal, Jon 2002: «-jos fal gáhttet gollegielat». Vitalisering av samisk språk i Noreg på 1990-talet. Nákkosgirji (dr.art.), Humanisttalaš fakultehta, Romssa universitehta.

Todal, Jon 2007: Samisk språk i Svahken sijte. Sørsamisk vitalisering gjennom barnehage og skule. Dieđut 1/2007. Guovdageaidnu: Sámi Instituhtta.

Utdanningsdirektoratet 2007: Læreplan i morsmål for språklige minoriteter (NOR801). <https://www.udir.no/kl06/NOR8-01> (10.1.2017).

Utdanningsdirektoratet 2013a: Dárogiella ohppiide geain lea sámegiella vuosttašgiellan - oahppoplána (NOR3-0). <https://www.udir.no/kl06/NOR3-03?lplang=http://data.udir.no/kl06/sme> (11.5.2018).

Utdanningsdirektoratet 2013b: Sámegiella nubbingiellan oahppoplána (SAS1-04). <https://www.udir.no/kl06/SAS1-04?lplang=http://data.udir.no/kl06/sme> (11.5.2018).

Aarsæther, Finn 2013: Flerspråklighet i forskning, lovverk og læreplaner. – Vibeke Bjarnø & Mette Elisabeth Nergård & Finn Aarsæther (doaimm.), Språklig mangfold og læring. Oslo: Gyldendal. 36–70.